بهمن روز  جشن بهمنگان

جشن بهمنگان یکی از جشن‌های ایرانی ملی و مردمی است که همانند جشن‌های دیگر ایران، دارای ریشه تاریخی ایرانی بوده و از دوران باستان به امروز زنده‌ مانده‌است.

جشن بهمنگان

ایرانیان، دهمین ماه سال و دومین روز از هرماه را به مناسبت همنام شدن روز و ماه، به نام وهومن نام‌گذاری کرده‌اند و آن را جشن می‌گیرند. اين عيدى بود كه در آن روز ایرانیان طعام می‌پختند و بهمن سرخ و بهمن زرد بر کاسه‌ها می‌افشاندند.

بهمن از واژه اوستایی وهومن Vohumana گرفته‌شده که با «اندیشه نیک»، «منش نیک» و «خرد سپندینه یا خرد مقدس» برابرنهاده شده است. پیروی اندیشه و عقل و خرد که گوهر و سرچشمه آفرینندگی است، در پویایی و تکامل نقش بسیار مؤثری دارد که درنهایت به وهومن وابسته بوده است. در این میان عقل و اندیشه بشر خاکی نیز از آن الهام می‌گیرد و ایرانیان باستان برای زنده نگه‌داشتن یازدهمین ماه سال و دومین روز از هرماه را به نام وهومن نام‌گذاری کرده‌اند و آن را جشن می‌گرفتند. اندیشه‌ نیک پندی است که پدران به فرزندان خود می‌آموزند، چراکه این اندیشه و خرد تنها چیزی است که انسان را به درک مفاهیم و به حقیقت نزدیک می‌کند. رنگ سفید، گل یاسمن سفید، خروس سفید، نشانه‌های جسمانی (زمینی) وهومن امشاسپند بهمن است. جشن بهمنگان از زمان ساسانیان تا پیش از یورش مغول‌ها در ایران آیینی همگانی و رایج بوده است، به‌طوری‌که در این روز در دیگی بزرگ به نام بهمنجه آشی به نام دانگو از گندم، ماش، نخود، عدس، لوبیا و باقلا می‌پزند و میهمانی مجللی می‌دهند. این آش را هفت دانه نیز می‌گویند. از دیگر ویژگی‌های این جشن، حس همکاری و کار گروهی آن است، بدین گونه که هر یک از همسایه‌ها دونگ خود را به خانه‌ای که در آن آش پخته می‌شد، می‌دادند و ازاین‌رو به آن دانگو می‌گفتند. در حال حاضر آشی با چنین ویژگی‌های همانندی در میان کوچ‌نشینان بختیاری نیز پخته می‌شود که به آن دندورو گویند که گویا در این خوراک از گیاه بهمن سرخ و بهمن سفید که خاصیت دارویی داشت نیز استفاده می‌شد که بسیار خوشمزه و دلچسب است. همچنین در این روز برای ازدیاد حافظه و دفع چشم بد، بهمنِ سرخ (اسپند) با شیر می‌خوردند. از دیگر مراسمی که در جشن بهمنگان برگزار می‌شد این بود که مردم  به کوه می‌رفتند و گیاهان ویژه‌ای که ویژگی دارویی داشتند را می‌کندند و در این‌یک سال استفاده می‌کردند. از مراسم جالب‌توجه این روز پوشیدن رخت سفید بود، سفیدپوشان در حقیقت با این کار نمادین بیزاری خود را از هرگونه ناپاكی و پلیدی، خونریزی و کشتار، آزار و اذیت جانوران نشان داده با دسته‌گل‌های سفید به دیدار یكدیگر می‌رفتند و این گل‌ها را به یكدیگر پیشکش می‌دادند. زرتشتیان در جشن بهمنگان یا بهمنجه که در روز بهمن از ماه بهمن واقع می‌شود از کشتار حیوانات سودمند و خوردن گوشت آنان خودداری می‌نمایند و برخی زرتشتیان، پرهیز از خوردن و کشتار را در تمام‌روزهای بهمن ادامه می‌دهند.

ابوريحان بيرونى در «آثار الباقيه عن القرون الخالیه» در مورد جشن بهمنجه (جشن بهمنگان) چنين می‌نویسد:

روز دوم بهمن‌ماه، روز بهمن، عيد است كه نام آن را بهمنجه ناميده‌اند؛ بهمن نام فرشته‌ی موكل بر بهايم است كه بشر به آن‌ها براى عمارت زمين و رفع حوايج نيازمند است و مردم فارس در ديگ‌هايى از جميع دانه‌هاى مأكول با گوشت غذايى مى‌پزند و آن را با شير خالص می‌خورند و می‌گویند كه حافظه را اين غذا زياد مى‌كند و اين روز را در چيدن گياهان و كنار رودخانه‌ها و جوى‌ها و روغن گرفتن و تهيه بخور و سوزاندنى‌ها خاصيتى مخصوص است و بر اين گمانند كه جاماسپ وزير گشتاسب اين كارها را در اين روز انجام مى‌داد و سود اين اشياء در اين روز بيشتر از ديگر روزها است.

رستم شهزادی در کتاب (جهان‌بینی زرتشتی) می‌نویسد: «بنا به فرهنگ ایران باستان و آموزش‌های زرتشتی، منظور از یگانگی هستی، این است که در جهان هستی، حقیقت یکی است و سرچشمهٔ وجود همان حقیقت یکتاست که اهورا یا «بود» نامیده شده است و همهٔ موجودات نمودهایی از آن «بود» اصلی هستند و بازگشت همهٔ نمودها به «بود» اصلی است.